Micha Bos, vond als transman geen gelijkwaardige plek in zijn kerk

“Het is moeilijk om na te denken over iets dat onbekend is, en dat maakt het gesprek lastig”

Is er een kerk waar ik welkom ben zoals ik ben? Die vraag houdt vele gelovige LHBTI’ers bezig. Enerzijds omdat zij het geloof graag beleven in gezamenlijkheid, en als gelijkwaardig binnen een gemeenschap. Anderzijds omdat zij zich vanwege hun identiteit gedeeltelijk of volledig niet (meer) welkom voelen in hun kerk. Dat overkwam ook Micha.

Micha bleek geen lid te kunnen worden en zijn vriendin kon geen volwaardig lid blijven in de kerk waarbij zijn vriendin al lange tijd was aangesloten. Een man-vrouw relatie is toch geen probleem binnen een kerk, zou je denken. “Ik ben transman, dat maakt een dergelijke situatie in de ogen van sommigen toch anders, maar al vóór mijn transitie kreeg ik een relatie met mijn huidige vriendin. Destijds een lesbische relatie dus, daarover moesten we in gesprek met de kerk. Dat was een moeilijk en ingewikkeld proces; er moesten allemaal vergaderingen en gemeente-avonden over worden gehouden. Dat duurde bij elkaar meer dan twee jaar.”

Micha vervolgt: “Helaas was de uitkomst dat onze relatie als zonde bestempeld werd en er ook als zodanig naar gehandeld moest worden. Dat betekende dat mijn verlangen om gedoopt te worden niet beantwoord kon worden. We bleven wel welkom, maar mochten geen volwaardig lid worden of zijn. Dat heeft ons veel verdriet gedaan en maakte dat we ons daar niet meer op onze plek voelden. Inmiddels is dat al wel acht jaar geleden, wellicht dat er inmiddels ook positieve bewegingen zijn.”

“Volgens mij begint het met een gezicht zien bij mensen, de worstelingen en het verdriet zien, maar ook die wens om bij een gemeente te horen, het geloof te beleven”

Tweemaal geen ruimte

Een lang proces doormaken, met moeilijke gesprekken over heel persoonlijke zaken, en uiteindelijk toch te horen krijgen dat er geen ruimte is om je als gelijkwaardig christen vast te houden om wie je bent en wie je samen bent. “Het heeft ons veel pijn en verdriet gedaan”, vertelt Micha. “Je wilt zo graag je geloof vieren, met elkaar, met anderen. En als anderen besluiten dat je geen gelijkwaardige plaats in Gods huis kunt krijgen vanwege je geaardheid of identiteit dan snijdt dat diep. Ik kom uit een reformatorische omgeving en kerkgemeenschap, daar stapte ik destijds zelf uit omdat ik lesbisch was; ik wist vooraf al dat dat niet samen zou kunnen gaan.”

Toen besloot Micha te verhuizen. Hij wilde zich aansluiten bij de Baptisten-gemeente waar zijn vriendin zich als onderdeel van de kerkelijke familie voelde. “Juist daar was ik geraakt door het evangelie van vrijheid in Christus, rechtvaardig door Hem. Tweemaal bleek er dus geen ruimte te zijn voor mij, voor ons, voor anders zijn binnen bepaalde geloofskaders. Samen gaven we het verlangen en de zoektocht naar een thuis binnen een geloofsgemeenschap vooreerst op.”

Daarmee stopte Micha’s betrokkenheid met het thema geloof en LHBTI+ niet. Hij raakte als vrijwilliger actief betrokken bij stichting Wijdekerk. “Ik ben aangesloten bij Wijdekerk, een stichting opgezet door een vriendin van mij. Dat deed zij omdat ze omringd werd door verhalen van LHBTI-mensen die moeilijke dingen meemaken in de kerk, en daardoor het geloof en de connectie met God verloren zijn. Die verhalen raakten haar zo, ze kon niet geloven dat dit gebeurde in een geloofsomgeving waar het hoofdzakelijk om liefde voor God en je naaste zou moeten draaien. Met de stichting wilde die vriendin mensen met elkaar in contact brengen zodat er een netwerk ontstaat waarin zij met elkaar kerk kunnen zijn en samen het geloof kunnen blijven beleven ondanks dat je anders bent.”

Foto van Micha met op de achtergrond Academiehuis Grote Kerk Zwolle

In kaart brengen

“Dat is toch waar het om gaat: een deur openen en ruimte creëren voor gesprek”

Het initiatief begon klein maar groeide snel uit tot iets groots. Veel mensen weten de stichting te vinden, er blijkt een grote behoefte te zijn. Ze vinden er lotgenoten en verhalen, steun en begrip. En het besef dat je geliefd bent, voegt Micha toe. “`Stichting Wijdekerk is er voor mensen die dat nodig hebben, mensen met pijnlijke ervaringen binnen kerken en gemeenschappen, mensen die zich daardoor alleen voelen maar God wel vast willen houden. Velen kunnen het (naast hun eigen strijd) vaak niet opbrengen om dat ingewikkelde gesprek met hun kerk en gemeente aan te gaan, dat horen we van LHBTI’ers die bij ons aankloppen. Een kracht van Wijdekerk is dat ons team en de mensen die zich bij ons aansluiten vaak onderdeel zijn (geweest) van een kerk of gemeente. Daarmee is het lijntje met kerken en besturen kort. Zo zijn er openingen om het gesprek aan te gaan. En dat is toch waar het om gaat: een deur openen en ruimte creëren voor gesprek.”

Wijdekerk zet zich in voor gelijkwaardigheid van LHBTI’ers, en in de eerste plaats om binnen kerken een zo veilig mogelijke omgeving te creëren. “Daarmee bedoelen we onder meer dat we LHBTI’ers inzicht willen geven bij welke kerk zij zich veilig kunnen aansluiten; binnen een gemeenschap waar zij zich niet hoeven te verstoppen, waar het bespreekbaar is, waar ze zichzelf mogen en kunnen zijn op een manier die bij hen past. Dat doen we letterlijk door op een kaart transparant weer te geven in welke mate desbetreffende kerken en gemeenten ruimte geven aan LHBTI’ers.

Aan zo’n praktisch middel is grote behoefte binnen de gelovige LHBTI-gemeenschap. Mensen willen graag een connectie blijven houden met de kerk. “Maar het is fijn om al bij de ingang te weten of en in welke mate je welkom bent, zonder dat je dat zelf hoeft te ontdekken – met alle gesprekken met de raad, de gemeente et cetera”, aldus Micha. “Onze aanpak is praktisch en concreet. We benaderen kerken met de vragen: hoe gaan jullie om met LHBTI+ mensen? Zijn ze welkom in jullie kerk? In hoeverre zijn ze welkom? Vooral ook dat laatste is een belangrijke vraag, want het gebeurt vaak dat mensen binnen de kerk in een ‘veilige’ omgeving uit de kast komen en vervolgens tóch tegen beperkingen aanlopen; niet konden deelnemen aan het Avondmaal, geen taken meer mochten doen of zelfs geen lid meer mochten zijn. Op de kerkkaart is te zien in welke mate de gemeente ruimte geeft aan LHBTI-ers. Dat kan per kerk verschillen, maar dat is ook niet erg, belangrijk is vooral dat het duidelijk is.”

000005300005 barbaratrienenphoto michabos gemeentezwolle

“Stel jezelf eens de vraag: moet ik jouw helemaal kunnen begrijpen om jouw naaste te kunnen zijn?”

Uitnodiging tot gesprek

Met de kerkkaart biedt Wijdekerk een manier om gelovige LHBTI’ers op weg te helpen naar een plek waar zij zich in zichtbaarheid en veiligheid onderdeel van een geloofsgemeenschap kunnen en mogen voelen. Tegelijkertijd is de stichting er ook voor de kerken. “Als stichting willen we kerken in eerste instantie triggeren, en daarnaast óók op weg helpen want zij zien ook dat het steeds vaker in kerken speelt. We nodigen kerken uit om met ons in gesprek te gaan. Onze kracht is dat we veel ervaringsdeskundigen in ons team hebben die een gezicht kunnen geven aan de kwestie. Als je je wilt verdiepen in deze onderwerpen, dan zijn ervaringsverhalen onmisbaar. Helaas hebben we nog niet bij alle kerken een ingang. Er zijn nog kerken die niet klaar zijn voor dergelijke gesprekken.”

Micha vult aan: “Toch zijn er ook steeds meer kerken die beseffen dat ze wél iets moeten met het onderwerp. En dat ook willen. Ze willen laten zien dat ze er als kerk mee bezig zijn, bewust van zijn en dat LHBTI’ers wel degelijk welkom zijn. Er ontstaat steeds meer ruimte. En daarnaast, ben je het als kerk niet eens met bepaalde keuzes die LHBTI-ers maken, wees daar dan ook eerlijk over. Geef het duidelijk aan voordat mensen aankloppen of teleurgesteld raken. Maar probeer wel open te staan voor de LHBTI’er als mens. Juist in die situatie is het volgens mij heel belangrijk dat mensen hun verhalen gaan delen; binnen de kerken, gemeenschappen, besturen en raden vertellen over wát LHBTI nu eigenlijk is. Er is nog zoveel onbekendheid.”

Gedeelde zoektocht

Er is inderdaad veel onbekendheid, er zijn aannames en veel weten we niet van elkaar. In die woorden ‘van elkaar’ zit een belangrijke kern, want wil je gesprekken hebben en wil je gehoord en gezien worden dan moet je elkaar opzoeken én geïnteresseerd zijn in de ander, open staan voor elkaar. “Ik denk dat we als christenen op zoek moeten gaan naar wat wij en kerken met elkaar gemeen hebben”, vertelt Micha. “Wat delen we? Dat is een heel ander uitgangspunt. Volgens mij gaat het veel meer om liefhebben en zorgen voor elkaar dan het in alles met elkaar eens zijn. Naastenliefde, dat is een belangrijke opdracht die Jezus ons geeft. Dat kan niemand ontkennen, of aan voorbijgaan. Dat is toch een gespreksonderwerp waarmee je tot elkaar kunt komen? En wat is liefhebben en zorgen voor elkaar dan? Geldt dat alleen binnen de kaders van de opvatting van de kerk? Of geldt dat ook als mensen andere interpretaties van de Bijbel hebben, bijvoorbeeld als mensen een relatie hebben? Je merkt dat kerken daar intern ook erg mee aan het struggelen zijn. Ze lopen dan natuurlijk tegen ethische dilemma’s aan. Het is juist ook voor de kerk een zoektocht.”

Je hoeft het niet met elkaar eens te zijn, maar je standpunten even parkeren en wel het gesprek aangaan, opent al veel deuren. En dat geeft al zoveel gevoel van gehoord en gezien worden, is Micha’s mening. “Eigenlijk zou je moeten voelen én uitspreken: ik ben geïnteresseerd in jou en jij in mij. Zo geef je allebei een beetje. Ik denk dat dat de basis is voor een constructief gesprek.

Een negatieve ervaring met een kerk kan je als LHBTI’er ook kleuren in je mening en gevoel over die kerk, of zelfs over het geloof. Toch is het de kunst om ook proberen te zien wat er wél is: misschien is er op een andere manier wél te praten met een kerk. Of misschien ben je wel degelijk welkom binnen een gemeente.”

“Verbinding zoeken, daar zit het ‘m in”, zo sluit Micha af. “Want vanuit verbinding kan ook genegenheid ontstaat. Genegenheid in de zin van betrokkenheid, naastenliefde, oog voor de ander. Verbinding ontstaat volgens mij veel eerder en makkelijker wanneer je elkaar fysiek ontmoet. De ontmoeting, daar begint het mee. Elkaar recht in de ogen kijken en elkaar zien. En stel jezelf daarbij vooraf eens de vraag: moet ik jou helemaal kunnen begrijpen om jouw naaste te kunnen zijn? We mogen er ook verschillend over denken, en het prima vinden wanneer we bepaalde bijbelteksten verschillend interpreteren. We mogen het oordeel over de ander met een gerust hart aan God overlaten, Hij weet met ieder mens wel raad. Als die ruimte ontstaat dan vind ik dat we samen al ontzettend veel gewonnen hebben. Dan kunnen we gewoon naast elkaar staan en zeggen ‘we dienen dezelfde God, we staan op dezelfde genadegrond, maar we denken anders over bepaalde zaken’ en daarin verbonden zijn. Ik noem dat eenheid in verscheidenheid, dan kan er werkelijk een wereld voor je opengaan.”